Premier Mark Rutte heeft woensdag een diepe politieke kras opgelopen in de affaire over de Teeven-deal. Bijna de hele oppositie steunde een motie van afkeuring, die nota bene de gezagsgetrouwe ChristenUnie had ingediend over het beleid dat het kabinet onder zijn leiding voerde in deze kwestie.

Een motie van afkeuring is niet zo erg als een motie van wantrouwen. Het heeft geen directe politieke gevolgen, maar kan wel worden opgevat als een zware klap voor het kabinet en speciaal voor de premier. “Rutte gaat met een kras op zijn neus en een blauw oog het kerstreces in”, aldus politiek commentator Frits Wester.

De minister-president kreeg het zwaar te verduren in de Tweede Kamer. Hij noemde het debat het “zwaarste” uit zijn dertienjarige politieke loopbaan. “Het is snoeihard en ik vrees dat er aanleiding voor is gegeven.”

Motie van afkeuring

Na een keihard debat werd de motie van afkeuring verworpen met 65 voor- en 77 tegenstemmen. De coalitiepartijen VVD en PvdA namen genoegen met de erkenning van Rutte, minister Ard van der Steur en staatssecretaris Klaas Dijkhoff (Veiligheid en Justitie) dat zij fouten hadden gemaakt. Voor de coalitie was belangrijk dat er lessen worden getrokken uit de conclusies van de commissie-Oosting, die onderzoek had gedaan naar de deal.

Rutte had dat al toegezegd tijdens het debat waarin de oppositie urenlang fel van leer trok tegen de drie VVD’ers. Rutte had beter moeten opletten en ingrijpen. Bovendien hadden Van der Steur en Dijkhoff zich in maart als Tweede Kamerleden niet moeten bemoeien met de verdediging van partijgenoot en toenmalig minister Ivo Opstelten.

Kattebelletje van Teeven

De kwestie draait om een deal die Fred Teeven in 2000 als officier van justitie sloot met een drugscrimineel. Deze H. moest ruim zeven ton aan de overheid betalen maar mocht zelf 4,7 miljoen gulden houden. De oppositie laakte deze deal én de pogingen die de VVD-top in haar ogen had gedaan om deze zaak toe te dekken.

De oppositie verweet Rutte onder meer dat hij een gespreksverslag van herinneringen van Teeven over de deal niet deelde met de Kamer. De Kamer vroeg om het verslagje tijdens een debat, maar Rutte noemde het een ‘kattebelletje’, persoonlijke aantekeningen van een ambtenaar, die hij niet naar de Kamer kon sturen.

Volgens Rutte ging hij met de waardering van het ‘kattebelletje’ af op het ministerie, op een moment dat hij geen tijd had er echt naar te kijken. Hij herhaalde dit standpunt woensdag in het Kamerdebat.

Volgens Rutte is er niet bewust informatie achtergehouden. "We zullen de komende tijd laten zien dat we de lessen trekken om de fouten die wel gemaakt zijn te voorkomen in de toekomst." En: "Er zijn ook echt dingen fouten gegaan, maar er is op geen enkele manier beleid geweest om dingen toe te dekken."

Werken aan vertrouwensherstel

De deal deugde in ieder geval van geen kanten, concludeerde oud-ombudsman Marten Oosting. Het kabinet omarmde alle conclusies maar de oppositie eiste openheid, omdat er nog steeds mist rond de zaak hing.

Rutte zei een paar keer dat hij "dieper'' had moeten laten kijken "toen het zo door bleef sudderen" en meer had moeten doen "om de onderste steen boven te krijgen". "Maar het is niet zo dat ik niets heb gedaan." De premier had ook niet zo'n goed idee van de bedragen die de ronde deden over de deal en zaken als rente op rente. "Ik ben ook maar een simpele alfa."

Ook vond hij het "een ongelooflijke stommiteit'' dat hij vorige week de zaak erger maakte. Hij had in zijn wekelijkse persconferentie gesuggereerd dat er meer kon zitten achter de deal. De oppositie was daar laaiend over en eiste dat Rutte ronduit erkende dat de deal "niet deugde".

Rutte zei na afloop serieus te zullen gaan werken aan het herstel van het vertrouwen van de grote minderheid in de Kamer. Hij ziet de motie van afkeuring als een belangrijk signaal. "Het kabinet zal zijn best doen om de grote minderheid in de Kamer die zeer kritisch is, te laten zien dat we dat serieus doen."

Rol Van der Steur en Dijkhoff

Van der Steur en Dijkhoff gaven ruiterlijk toe dat ze zich destijds verre hadden moeten houden van een persbericht dat Opstelten in de maak had over de kwestie. De huidige minister en staatssecretaris van Veiligheid en Justitie waren toen nog Tweede Kamerlid van de VVD.

Van der Steur en Dijkhoff vonden dat in het persbericht geen specifieke ontkenning moest komen van het bedrag van 4,7 miljoen gulden dat het tv-programma Nieuwsuur had gemeld. Dat zou verwarring zaaien, zeker omdat het bewijsstuk van het overgemaakte bedrag nog niet was gevonden.

"Het bespreken van een concept-persverklaring is een stap te ver", aldus Dijkhoff woensdag in de Kamer. Volgens de staatssecretaris zijn er vaker contacten tussen Kamerleden en bewindspersonen. "Maar ik erken dat er grenzen zijn aan die contacten. Ik had toen beter moeten weten. Het is zuiver om je er als Kamerlid niet op deze manier mee te bemoeien."

Dijkhoff heeft er al langer spijt van: "Ik heb weleens gedacht: had ik toen maar in Maastricht gezeten om te flyeren." Hij had in maart echter niet het idee dat hij verantwoordelijk was voor het uiteindelijke bericht. Fred Teeven zelf, toen staatssecretaris, was ook aanwezig bij het gesprek en "mompelde'' volgens Dijkhoff iets over bedragen.

De oppositie uitte meteen veel kritiek op het verhaal van Dijkhoff. Zo begrepen ze niet dat het Kamerlid niet aansloeg op de bedragen en dat evenmin deelde met zijn eigen fractie. "Een rare vertoning'', aldus Emile Roemer van de SP. Hij is bang dat het verhaal een soort 'sorry' moet zijn om de kwestie daarna "onder het tapijt te schuiven".

Ook Van der Steur heeft spijt

Ook Ard van der Steur heeft spijt dat zijn rol als Kamerlid bij de afhandeling van de omstreden Teeven-deal "in discussie'' is gekomen. Hij had eerder een grens moeten trekken toen hij als VVD-Kamerlid betrokken raakte bij de informatieverschaffing over de deal vanuit het ministerie van Veiligheid en Justitie. Hij gaf toe dat zijn handelen niet zuiver was geweest en verwijt dat zichzelf.

De VVD'er is ook weggelopen bij een gesprek op het ministerie, waarin een topambtenaar een verslag van de herinneringen van Teeven tevoorschijn wilde halen. Als woordvoerder voor de VVD-fractie wilde hij deze informatie niet weten. "Maar ik had daar niet eens moeten zitten en had die streep al veel eerder moeten trekken."

De oppositie was zeer kritisch over het mea culpa van Van der Steur. "Het is niet normaal", zei CDA-leider Sybrand Buma over de contacten. "Daar moet u spijt van hebben." SP-leider Emile Roemer vond de aanfluiting steeds groter worden.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl